Eskişehir'de nafaka hakları ve aile hukuku davalarında danışmanlık için Eskişehir Avukat Emrecan Aykut olarak yanınızdayım.
Nafaka Nedir ve Kimler Alabilir?
Nafaka, ihtiyaç sahibi olan kişilerin yaşamlarını sürdürebilmeleri için düzenli olarak ödenen paradır. Türk hukukunda üç çeşit nafaka vardır: tedbir nafakası, yoksulluk nafakası ve çocuk nafakası.
Nafaka hakkı, evlilik birliği sırasında ve boşanma sonrasında doğabilir. Önemli olan nokta, nafaka alan kişinin gerçekten ihtiyaç içinde olması ve nafaka ödeyecek kişinin de ödeme gücünün bulunmasıdır.
2025 yılında nafaka konusunda önemli değişiklikler yaşandı. Enflasyon oranı yüksek olduğu için nafaka miktarları daha sık güncelleniyor. Mahkemeler nafaka belirlerken sadece temel ihtiyaçları değil, yaşam standardını korumayı da dikkate alıyor.
Nafaka alacaklısı, nafaka miktarının değiştirilmesi için her zaman mahkemeye başvurabilir. Özellikle ekonomik durumda değişiklik olduğunda bu hak kullanılır.
Tedbir Nafakası Nedir?
Tedbir nafakası, boşanma davası sırasında ödenen geçici nafakadır. Dava süreci uzun sürebileceği için, ihtiyaç sahibi eşin bu süreçte mağdur olmaması amaçlanır.
Tedbir nafakası için boşanma davası açılmış olması gerekir. Dava açılmadan tedbir nafakası talep edilemez. Genellikle boşanma davası ile beraber talep edilir.
Tedbir nafakası kararı hızlı alınır:
- Dilekçe verilir
- Mahkeme 1-2 hafta içinde karar verir
- Uzun delil toplama süreci olmaz
- Geçici bir karar olduğu için daha kolay verilir
Tedbir nafakası miktarı genellikle düşük tutulur. Çünkü bu geçici bir tedbir. Mahkeme kesin nafaka kararını boşanma kararıyla birlikte verir.
Tedbir nafakası, boşanma davası sona erene kadar devam eder. Eğer boşanma gerçekleşirse, yerine yoksulluk nafakası veya çocuk nafakası kararı verilir.
Yoksulluk Nafakası Kimlere Verilir?
Yoksulluk nafakası, boşanma sonrasında ekonomik olarak zor durumda kalan eşe ödenen nafakadır. Bu nafaka için belirli koşullar var.
Yoksulluk nafakası koşulları:
- Boşanmış olmak
- Yoksulluk içinde bulunmak
- Çalışamayacak durumda olmak veya çalışsa bile geçimini sağlayamayacak durumda olmak
- Nafaka ödeyecek eski eşin ödeme gücünün bulunması
Yoksulluk nafakası süresiz verilmez. Genellikle belirli bir süre için (2-3 yıl) verilir. Bu süre içinde kişinin kendi ayakları üstünde durması beklenir.
Yoksulluk nafakasının sona erme sebepleri:
- Nafaka alan kişinin evlenmesi
- Kendi geçimini sağlayabilir hale gelmesi
- Belirlenen sürenin dolması
- Nafaka alan kişinin ölümü
Yoksulluk nafakası miktarı, her iki eşin ekonomik durumuna göre belirlenir. Genellikle nafaka ödeyenin gelirinin %20-25'i civarında olur.
Çocuk Nafakası Nasıl Belirlenir?
Çocuk nafakası, boşanma sonrasında çocuğun bakım, eğitim ve diğer ihtiyaçları için ödenen nafakadır. Bu nafaka çocuğun hakkıdır ve vazgeçilemez.
Çocuk nafakası 18 yaşına kadar kesin olarak ödenir. Çocuk öğrenci ise 25 yaşına kadar uzatılabilir. Engelli çocuklar için süre sınırı yoktur.
Çocuk nafakası miktarı nasıl belirlenir:
- Çocuğun yaşı (küçük çocuklar için daha az)
- Çocuğun ihtiyaçları
- Velayeti olmayan ebeveynin geliri
- Velayeti olan ebeveynin geliri de değerlendirilir
Çocuk nafakası genellikle net gelirin %20-25'i civarında belirlenir. Ama bu oran çocuk sayısına göre değişir. İki çocuk varsa %30-35, üç çocuk varsa %40-45 oranına kadar çıkabilir.
Nafaka Miktarı Nasıl Hesaplanır?
Nafaka miktarı belirlenirken birçok faktör dikkate alınır. Mahkeme her iki tarafın ekonomik durumunu ayrıntılı inceler.
Nafaka verecek kişinin ekonomik durumu değerlendirilirken, öncelikle maaş, ücret ve prim gibi düzenli gelirleri incelenir. Bunun yanında kira, faiz, temettü gibi pasif gelirler de hesaba katılır. Taşınmaz malları, bankada bulunan para ve altın gibi mal varlıkları ile araç, işletme gibi değerli varlıklar da değerlendirmeye dahil edilir.
Nafaka alacak kişinin durumu da önemlidir. Mevcut geliri varsa bu dikkate alınır. Çalışma imkanı ve becerisi, yaşı ve sağlık durumu, eğitim seviyesi gibi faktörler değerlendirilir. Ayrıca bakmakla yükümlü olduğu başka kişiler de hesaba katılır.
Nafaka miktarı belirlenirken çok önemli bir nokta, nafaka ödeyen kişinin de yaşayabileceği bir miktar kalması gerektiğidir. Kişi nafaka ödediği için geçim sıkıntısı yaşamamalı, temel ihtiyaçlarını karşılayabilmelidir.
Nafaka Artırma ve Azaltma Davası
Nafaka miktarı değişmez değildir. Ekonomik durumda değişiklik olduğunda nafaka artırılabilir veya azaltılabilir.
Nafaka artırma sebepleri arasında çocuğun büyümesi ve ihtiyaçlarının artması en başta gelir. Enflasyon nedeniyle hayat pahalılığının artması, nafaka ödeyen kişinin gelirinin artması ve çocuğun hastalık gibi özel durumları da artırma sebebidir.
Nafaka azaltma sebepleri ise genellikle nafaka ödeyen kişinin gelirinin azalması, işsiz kalma, hastalık gibi durumlardan kaynaklanır. Çocuğun kendi geliri olması veya nafaka alan kişinin ekonomik durumunun iyileşmesi de azaltma sebebi olabilir.
Nafaka değişikliği davası açarken güncel belgeler sunmak önemli. Maaş bordroları, vergi beyannameleri, sağlık raporları gibi belgeler mahkeme kararını etkiler.
Nafaka İcra Takibi
Nafaka ödenmediğinde icra takibi başlatılabilir. Nafaka konusunda icra takibi diğer alacaklardan farklı işler ve daha hızlı sonuç verir.
Nafaka icrasının en önemli özelliği daha hızlı işlem yapılmasıdır. Nafaka ödenmeyen ay sayısı kadar maaş haczi yapılabilir ve banka hesapları ile maaş derhal haczedilebilir. Hatta nafaka borcu için hapis cezası bile verilebilir.
Nafaka ödemeyen kişi hakkında tutuklama kararı çıkarılabilir. Bu durum "nafaka borcu nedeniyle hapis" olarak bilinir. Kişi nafaka borcunu ödeyene kadar hapiste kalabilir.
Nafaka icrasında mal varlığı araştırması yapılır. Gizli hesaplar, taşınmazlar, araçlar bulunup haczedilebilir.
Nafaka Güvencesi ve Alacağını Koruma
Nafaka borcunun ödenmemesi riskine karşı güvenceler alınabilir. Mahkeme kararında güvence önlemleri belirlenebilir.
Nafaka güvencesi çeşitleri arasında banka teminat mektubu, taşınmaz rehni, kefil gösterme, maaş kesintisi ve banka hesabından otomatik ödeme bulunur. Bu güvenceler özellikle nafaka ödeyen kişinin düzenli geliri olmadığı durumlarda önemli. Serbest meslek sahibi veya tacir olan kişilerde risk daha yüksek.
Nafaka alacaklısı güvence talebinde bulunabilir. Mahkeme duruma göre uygun güvence türüne karar verir.
Çocuk Nafakasında Özel Durumlar
Çocuk nafakası konusunda özel durumlar olabilir. Bu durumlar nafaka miktarını etkiler.
Engellilik durumunda engelli çocuklar için süre sınırı yoktur. Nafaka miktarı daha yüksek belirlenir, tedavi masrafları ayrıca talep edilebilir ve özel eğitim giderleri de dahil edilir.
Eğitim durumunda üniversite öğrencileri için 25 yaşına kadar nafaka ödenir. Yurt dışında eğitim durumunda nafaka artırılabilir, özel okul masrafları ayrıca talep edilebilir ve kurs, dil eğitimi gibi giderler değerlendirilir.
Sağlık durumunda kronik hastalıklar nafaka artırım sebebidir. Tedavi masrafları ayrıca talep edilebilir, özel beslenme ihtiyaçları dikkate alınır ve psikolojik destek masrafları da dahil edilir.
Nafaka ve Vergi İlişkisi
Nafaka ödemeleri vergi açısından farklı değerlendirilir. Hem ödeyen hem de alan açısından vergi sonuçları var.
Nafaka ödeyen açısından yoksulluk nafakası gelir vergisinden düşürülebilir, ancak çocuk nafakası gelir vergisinden düşürülemez. Belgelendirilmiş ödemeler için indirim hakkı vardır ve vergi beyannamesi sırasında beyan edilmelidir.
Nafaka alan açısından ise alınan nafaka gelir vergisine tabi değildir. Vergi beyannamesi vermek zorunda değildir, nafaka gelir olarak sayılmaz ancak kredi başvurularında gelir gösterilebilir.
Bu konuda muhasebecinizle görüşmeniz önemli. Vergi avantajlarını kaçırmamak için düzenli takip yapın.
Yurt Dışında Yaşama ve Nafaka
Nafaka ödeyen veya alan kişi yurt dışında yaşayabilir. Bu durumda nafaka yine ödenmeye devam eder.
Nafaka ödeyen yurt dışında ise nafaka ödemekten kaçamaz. Türkiye'deki mal varlığı haczedilebilir, diplomatik yollarla takip yapılabilir ve Türkiye'ye girişte tutuklama riski vardır.
Nafaka alan yurt dışında ise nafaka hakkı devam eder. Döviz kuru değişiklikleri dikkate alınır, havale masrafları ödeyen tarafından karşılanabilir ve yaşam standardı değişiklikleri değerlendirilir.
Yurt dışı nafaka ödemeleri için özel prosedürler var. Bu konuda deneyimli avukat desteği alınması önemli.
Nafaka Konusunda Sık Yapılan Hatalar
Nafaka konusunda sık yapılan hatalar hem hakların kaybına hem de maddi zarara yol açabilir.
Nafaka alan kişinin yaptığı hatalar arasında nafaka miktarının değiştirilmesi için geç başvuru, nafaka ödenmediğinde geç takip, belgelerini düzenli tutmama ve ekonomik durumundaki iyileşmeyi bildirmeme bulunur.
Nafaka ödeyen kişinin yaptığı hatalar ise nafaka ödememe veya geciktirme, gelir durumundaki değişiklikleri bildirmeme, kayıt dışı ödeme yapma ve çocukla görüşme konusunu nafaka ile karıştırma şeklindedir.
Bu hatalardan kaçınmak için düzenli hukuki danışmanlık almak önemli. Nafaka konuları karmaşık olabilir.
Pratik Öneriler
Nafaka talep ederken tüm gelir belgelerinizi toplayın, giderlerinizi belgelendirin, çocuğun ihtiyaçlarını listeleyin ve tanık beyanları toplayın.
Nafaka öderken ödemeleri banka yoluyla yapın, ödeme belgelerini saklayın, gelir durumunuzdaki değişiklikleri bildirin ve düzenli ödeme yapın.
Nafaka artırma veya azaltma için ekonomik durumunuzdaki değişiklikleri belgeleyin, çocuğun gelişimini ve ihtiyaçlarını takip edin, enflasyon oranlarını takip edin ve düzenli olarak değerlendirme yapın.
Sonuç ve Öneriler
Nafaka konusu hem hukuki hem de duygusal yönleri olan karmaşık bir konudur. En önemli nokta, nafakanın çocuğun hakkı olduğu ve bu hakkın korunması gerektiğidir.
Nafaka miktarının belirlenmesi sırasında gerçekçi olmak önemlidir. Ne çok yüksek talep edin ne de çok düşük kabul edin. Mahkeme adaletli karar verecektir.
Nafaka ödemeleri düzenli yapılmalıdır. Ödeme güçlüğü yaşandığında mahkemeye başvurarak çözüm aranmalıdır. Nafaka ödememek suçtur.
Nafaka alan kişi de sorumluluklarını yerine getirmelidir. Çocuğun gelişimini takip etmeli, nafakayı çocuğun ihtiyaçları için kullanmalıdır.
Bu konularda mutlaka uzman avukat desteği alınmalıdır. Nafaka davaları teknik konular içerir ve deneyim gerektirir.
Son olarak, nafaka konusunda anlaşma yapmaya çalışın. Mahkeme süreci hem zaman alır hem de masraflı olur. Mümkünse arabuluculuk yoluyla çözüm arayın.
Bu makale 2025 yılı mevzuatına göre hazırlanmıştır. Kişisel durumunuza göre mutlaka uzman görüşü alınız.